Cannoedd yn llenwi Eglwys Gadeiriol Casnewydd ar gyfer Gorseddu 15fed Archesgob Cymru

Cafodd Archesgob Cymru, Y Parchedicaf Cherry Vann, ei gorseddu mewn gwasanaeth cenedlaethol yn Eglwys Gadeiriol Sant Gwynllyw, Casnewydd, ddydd Sadwrn,  Tachwedd 8fed.

Roedd y seremoni yn dilyn ethol yr Archesgob gan Goleg Etholiadol yr Eglwys yng Nghymru ym mis Gorffennaf.

Yn wreiddiol o Swydd Gaerlŷr, ordeiniwyd Cherry Vann yn ddiacon yn 1989. Yn 1994, roedd ymhlith y menywod cyntaf i gael eu hordeinio’n offeiriaid yn Eglwys Loegr. Ar ôl gwasanaethu mewn amryw o rolau yn Esgobaeth Manceinion, gan gynnwys fel caplan i’r gymuned fyddar, bu’n Archddiacon Rochdale am 11 mlynedd cyn cael ei chysegru’n Esgob Mynwy yn 2020. Y mae hi’n parhau yn y swydd honno.

Yn y seremoni yn Eglwys Gadeiriol Sant Gwynllyw, cafodd Archesgob Cherry ei gorseddu yn y Gadair Archesgobol o flaen yr Allor Uchel. Bydd y Gadair yn aros yn Eglwys Gadeiriol Casnewydd drwy gydol ei chyfnod fel Archesgob.

Wrth gyrraedd, cafodd yr Archesgob ei chroesawu gan un o’r Corwswyr ifanc. Digwyddodd hwn wrth y ffont yn rhan hynaf yr eglwys gadeiriol, lle sefydlodd Gwynllyw ei eglwys yn y 5ed ganrif. Yn dilyn hyn, bu weithred o edifeirwch dan arweiniad yr Archesgob, wrth iddi benlinio ger y Gadair.

Yn ddiweddarach yn y gwasanaeth, cafodd y llw swyddogol ei dyngu gan ddefnyddio Beibl Archesgobion Mynwy – a ddefnyddiwyd yn seremoniau gorseddu pob Esgob Mynwy blaenorol a ddaeth yn Archesgob Cymru: Edwin Morris, Derek Childs, Rowan Williams, ac yn awr Archesgob Cherry.

Yn dilyn y gorseddiad, a’r croeso gan y gynulleidfa o bob cwr o Gymru a thu hwnt, gymerodd yr Archesgob i sedd ar yr orsedd Archesgobol wrth i Gôr yr Eglwys Gadeiriol ganu The Call of Wisdom gan Will Todd, a gyfansoddwyd ar gyfer Ei Diweddar Fawrhydi y Frenhines Elizabeth yr Ail ac a ganwyd yn Eglwys Gadeiriol Sant Paul ar gyfer ei gwasanaeth Jiwbili Diemwnt.

Yna pregethodd Archesgob Cherry cyn arwain y gynulleidfa wrth iddyn nhw adrodd Credo Nicea, eleni yn nodi i phen-blwydd yn 1700 oed.

Cyflwynodd Dr Cynan Llwyd, Ysgrifennydd Cyffredinol Cytûn, corff partneriaeth eglwysi Cymru, yn cyflwyno’r Archesgob i arweinwyr eglwysig a chrefyddol o bob cwr o Gymru, tra gyflwynodd yr Esgob David Morris yr Archesgob i gynrychiolwyr o Eglwys Loegr, Eglwys Iwerddon, Eglwys Esgobol yr Alban ac Archesgob Uppsala, sy’n cynrychioli Eglwysi Porvoo – cymdeithas ecwmenaidd Ewropeaidd o eglwysi Anglicanaidd ac Efengylaidd Lutheraidd, y mae’r Eglwys yng Nghymru yn aelod ohoni.

Daeth gweddïau ar ôl hynny, dan arweiniad disgyblion o Ysgol Uwchradd yr Eglwys yng Nghymru Sant Teilo yn Esgobaeth Llandaf ac Ysgol Penrhyn Dewi yn Esgobaeth Tyddewi.

Daeth y gwasanaeth i ben gyda Gweithred o Ymrwymiad i genhadaeth yr eglwys, ac orffenodd gydag aelod hŷn o’r Côr yn gofyn i’r Archesgob a fyddai hi’n hyrwyddo lles ac undod yr Eglwys a bod yn Fugail Da i’w phobl ar ôl esiampl Crist.

Yna gorymdeithiodd yr Archesgob a'r clerigwyr allan o'r Eglwys Gadeiriol.

Arweiniwyd y gerddoriaeth ar gyfer y gwasanaeth gan y Cyfarwyddwr Cerdd, Tom Coxhead, a Chôr yr Eglwys Gadeiriol.

Roedd y gwasanaeth yn cynnwys y Kyrie yn y Gymraeg a gyfansoddwyd gan Paul Mealor, a ganwyd yng Nghoroni'r Brenin Siarl yn 2023. Fe'i canwyd gan y bas-bariton ifanc o Gymru, Owain Wyn Rowlands. Cymerodd y cyn-Delynores Frenhinol, Alis Huws, a chwaraeodd yn y Coroni hefyd, ran hefyd.

Arweiniodd Croes Cymru, Croes orymdeithiol a roddwyd gan y Brenin fel rhodd i'r eglwysi yng Nghymru ar gyfer ei chanmlwyddiant, yr orymdaith i'r eglwys gadeiriol.

• 2:15 PM – Pob gwestai wedi eistedd/gwisgo
• 2:30 PM – Y Deon yn croesawu’r gwesteion, mynediad olaf i westeion, dechrau’r ffrydio byw
• 2:45 PM – Gorymdaith y clerigwyr
• 3:00 PM – Dechrau’r gwasanaeth gorseddu
• 4:30 PM – Dechrau’r derbyniad

Dywedodd Y Tra Pharchedig Ian Black, Deon Eglwys Gadeiriol Casnewydd:
“Mae’n bleser gallu croesawu pawb i’r Gadeirlan ar gyfer yr eiliad arbennig hon ym mywyd Eglwys yng Nghymru. Mae hyn yn nodi dechrau newydd, wrth i ni weddïo y gallwn, gyda’n gilydd, geisio bod yn gludwyr goleuni a gobaith yn ein cenedl.

Cafodd y gwasanaeth ei ffrydio’n fyw ar gyfryngau cymdeithasol ac ar wefan yr Eglwys yng Nghymru i alluogi cyfranogiad ehangach.

Cynhaliwyd gorseddiad cyntaf Archesgob Cymru ar 1 Mehefin 1920 yn Eglwys Gadeiriol Llanelwy. Roedd hyn yn dilyn Datgysylltiad yr Eglwys yng Nghymru, pan ddaeth yn annibynnol ar Eglwys Loegr.  Gallwch wylio’r gwasanaeth yma: Enthronement of the First Archbishop of Wales June 1st 1920

Archesgob Cherry yw’r fenyw gyntaf i wasanaethu fel Archesgob Cymru, sydd yn gwneud yr gorseddiad hwn yn achlysur gwirioneddol arwyddocaol a hanesyddol.

Wrth gael ei hethol gyntaf fel Archesgob, dywedodd: “Y peth cyntaf y bydd angen i mi ei wneud yw sicrhau bod y materion a godwyd yn ystod y chwe mis diwethaf yn cael eu trafod yn iawn a’m bod yn gweithio i ddod â iachâd a chymod, ac i adeiladu lefel dda iawn o ymddiriedaeth ar draws yr Eglwys a’r cymunedau y mae’r Eglwys yn eu gwasanaethu.”

Dywedodd Esgob Llanelwy, y Gwir Barchedig Gregory Cameron: “Rwy’n hynod falch o groesawu Cherry fel 15fed Archesgob Cymru. Yn ystod ei chyfnod fel Esgob Mynwy, daeth â iachâd mewn cyfnod o angen, a gweledigaeth o’r Eglwys fel cymuned adnewyddedig dan Grist y gellir ei chymhwyso a’i hehangu ar gyfer yr Eglwys yng Nghymru gyfan.”