Gwobr Aur Gyntaf i Lanllwch
Eglwys y Santes Fair, Llanllwch, yw'r gyntaf yn Esgobaeth Tyddewi i ennill Gwobr Aur Eco Eglwys.
Mae Eco Church yn gynllun gwobrwyo ar-lein rhad ac am ddim a lansiwyd gan A Rocha UK, elusen cadwraeth natur Gristnogol, sy'n ysgogi eglwysi i ofalu am y byd naturiol.
Mae'n helpu eglwysi i gysylltu materion amgylcheddol â'u ffydd Gristnogol ac ymateb gyda gweithredu ymarferol yn yr eglwys, ym mywydau pobl, yn y gymuned leol ac yn fyd-eang. Mae ganddo wobrau ar dair lefel (efydd, arian ac aur) ar gyfer gwaith amgylcheddol mewn pum maes allweddol: addoli ac addysgu, adeiladau a thir, ymgysylltu cymunedol a byd-eang, a ffordd o fyw.
Wrth longyfarch Tîm Eco Eglwys y Santes Fair, canmolodd swyddog A Rocha dros Gymru, Delyth Higgins, eu "cymhelliant, egni a brwdfrydedd".
Dywedodd Esgob Tyddewi, Dorrien Davies, ei fod yn "destun balchder a llawenydd, ac yn enghraifft o'r hyn y gellir ei wneud pan fydd cymunedau eglwysig yn canolbwyntio ac yn sylweddoli pwysigrwydd prosiect o'r fath."
A dechreuodd y cyfan gydag un curad brwdfrydig, fel yr eglura LMA Dean Ann Howells:
"Dechreuodd ein taith pan oedd y Parchg Lorna Bradley yn Gurad. Roedd ei phryder am faterion gwyrdd yn ein hysbrydoli i ddechrau. Daeth grŵp bach o aelodau'r eglwys at ei gilydd i edrych ar holiadur Eco Church: Worship and teaching, Buildings, Land, Community and global engagement and Lifestyle.
"Fe wnaethon ni ddarganfod ein bod eisoes yn gwneud rhai o'r pethau a restrwyd, gan gynnwys consyrn am yr amgylchedd yn ein haddoliad ac addysgu a rheoli'r fynwent i annog blodau gwyllt a darparu cynefin i bryfed, infertebratau, adar a mamaliaid. Enillon ni'r wobr Efydd ym mis Mai 2022.
"Pan ymunodd y Parchg Sarah Llewellyn â ni, daeth yn rhan o Grŵp Eco yr eglwys a dechreuon ni weithio tuag at y wobr Arian. Gwnaeth un aelod o'r eglwys focsys adar ac ystlumod, ynghyd â bwydwr adar hardd ar ffurf drws eglwys.
"Fe wnaethon ni edrych yn fanylach ar ein hadeilad eglwys a neuadd, gan ddisodli gwres olew gyda thrydan i leihau ein hôl troed carbon. Cawsom ganiatad i osod paneli solar ar do yr eglwys ym mis Medi 2024. Mae cwblhau'r prosiect wedi cael ei ohirio oherwydd gorfod gwneud cais am ganiatâd cynllunio, sydd ddim wedi bod yn syml. Fe wnaethom ennill gwobr Eco Eglwys Arian ym mis Gorffennaf 2024.
"Wedi'i sbarduno gan y llwyddiant hwn, fe wnaethon ni benderfynu 'mynd am Aur'. Mae'r meini prawf ar gyfer y wobr Aur yn llawer anoddach; Lluniwyd cynllun rheoli tir ar gyfer ein mynwent, gyda thasgau wedi'u dyrannu trwy gydol y flwyddyn. Roedd angen i ni gwblhau arolwg ôl troed carbon 360-gradd cynhwysfawr ar gyfer yr eglwys a'r neuadd gan gynnwys asesu teithio, bwyd a gwariant.
"Gosodwyd casgen dŵr i gasglu dŵr o do'r eglwys ar gyfer blodau, mae dau fin compost wedi'u gosod o amgylch y fynwent ynghyd â dau fin ar gyfer deunydd wedi'i ailgylchu; Gwnaethom yn siŵr bod ein cynhyrchion glanhau yn eco-gyfeillgar, a dechreuon ni ddefnyddio papur a phapur toiled wedi'i ailgylchu. Fe wnaethom gynnal arolwg adar a bywyd gwyllt, cyfrif glöynnod byw ac arolwg ystlumod.
"Mae cynlluniau i'r dyfodol yn cynnwys arolwg ffyngau, llwybr draenogod sy'n addas i deuluoedd a sesiwn ar adnabod blodau gwyllt a phlanhigion. Yn ystod yr hydref fe wnaethom blannu bylbiau gwanwyn a gwneud pwll o sinc Belfast, a fydd yn ymuno â'r pentwr coed, cartref draenogod a gwesty chwilod i ddarparu cynefinoedd i annog mwy o fywyd gwyllt.
"Mae gan 10 o'n 12 eglwys bellach wobrau Eco Eglwys: 1 Aur, 3 Arian a 6 Efydd.
"Byddem yn annog mwy o eglwysi i gymryd rhan. Byddwch chi'n cael hwyl fawr, tra'n helpu'r amgylchedd a darganfod mwy o ryfeddodau creadigaeth Duw ar yr un pryd."