Bwrdd Goruchwylio Eglwys Gadeiriol Bangor
Ym mis Hydref 2024, comisiynwyd ymweliad ag Eglwys Gadeiriol Bangor, ynghyd ag adolygiad diogelu gan Thirtyone:eight, sefydliad allanol sy'n arbenigo mewn cyngor diogelu mewn lleoliadau eglwysig.
Rhyddhawyd yr adroddiadau cryno canlynol yn gyhoeddus:
Sefydlwyd dau grŵp i fwrw ymlaen ag argymhellion yr adroddiadau:
- Grŵp Gweithredu dan gadeiryddiaeth yr Archddiacon David Parry, sy'n gyfrifol am weithredu, yn llawn, argymhellion y ddau adroddiad
- Bwrdd Goruchwylio dan gadeiryddiaeth yr Athro Medwin Hughes, a fydd yn goruchwylio ac yn craffu ar waith y Grŵp Gweithredu ac yn cefnogi Deon Bangor.
Adroddiadau cynnydd a chofnodion cyfarfodydd
Mae'r Bwrdd Goruchwylio yn cyfarfod yn rheolaidd ac yn cyhoeddi diweddariad byr ar y cynnydd ar ôl pob cyfarfod. Mae'r diweddariadau hyn yn crynhoi'r meysydd trafod allweddol, penderfyniadau a wnaed a'r camau y cytunwyd arnynt, gyda chofnodion llawn ar gael i'w lawrlwytho.
Cynhaliwyd cyfarfod ffurfiol cyntaf y Bwrdd Goruchwylio ar 16 Mehefin 2025. Nodwyd y cylch gorchwyl a gytunwyd. Derbyniodd yr aelodau adroddiad diweddaru llawn gan yr Archddiacon Parry ar waith Canolfan yr Eglwys Gadeiriol a’r Grŵp Gweithredu. Cydnabuwyd y gwaith sylweddol a wnaed o dan ei arweinyddiaeth.
Cafodd y Bwrdd Goruchwylio gyflwyniad cychwynnol i’r ddau adroddiad a gomisiynwyd. Cytunwyd y byddai adolygiad mwy llawn o’r argymhellion yn cael ei ystyried yn y cyfarfod nesaf. Roedd y Bwrdd Goruchwylio yn glir yn ei safbwynt bod tryloywder yn egwyddor allweddol y dylid ei dangos drwy gydol y broses ymgysylltu hon. Cytunwyd y byddai’r Bwrdd yn cyhoeddi datganiad ffurfiol ar ôl pob cyfarfod i sicrhau’r Eglwys yng Nghymru a’r gymuned ehangach fod proses agored yn cael ei dilyn.
Ystyriwyd fformat a chynnwys yr Adroddiad Cynnydd Gweithredu. Gwnaed argymhellion ynghylch coethi strwythur y ddogfen. Croesawodd yr aelodau’r gwaith cychwynnol a oedd wedi’i wneud a gwerthfawrogi’r drafodaeth agored gyda’r Archddiacon Parry.
Cytunwyd y byddai’r Bwrdd Goruchwylio yn cynnal sawl adolygiad ‘plymio dwfn’ i gefnogi cydweithwyr wrth iddynt fynd i’r afael â’r nifer o themâu a nodwyd yn y ddau adroddiad. Byddai nodi’r themâu hynny’n cael ei gytuno yn y cyfarfod nesaf.
Nododd a chroesawodd y Bwrdd Goruchwylio lefel yr ymgysylltiad gan gydweithwyr o Esgobaeth Bangor wrth iddynt ddechrau ar y broses o fynd i’r afael â materion strwythurol a nodwyd yn yr adroddiadau a gomisiynwyd.
Cyfarfu Bwrdd Goruchwylio Eglwys Gadeiriol Bangor drwy gynhadledd fideo ar 17 Gorffennaf 2025, dan gadeiryddiaeth yr Athro Medwin Hughes. Agorodd y cyfarfod mewn gweddi a nodwyd ymddeoliad Archesgob Cymru, a fydd yn aros yn Esgob Bangor tan 31 Awst. Byddai’r Coleg Etholiadol yn ymgynnull ar 29 Gorffennaf i ethol olynydd.
Cymeradwyodd y Bwrdd gofnodion ei gyfarfod blaenorol ac ailddatgan ei ymrwymiad i dryloywder, gan gytuno i gyhoeddi datganiadau a chofnodion. Cymeradwywyd datganiad cynnydd drafft i’w gyhoeddi.
Rhannwyd diweddariadau ar ddatganiad diweddar y Corff Cynrychiolwyr a’r gefnogaeth barhaus i Eglwys Gadeiriol Bangor, gan gynnwys Adnoddau Dynol, llywodraethu, a diogelu.
Adroddodd yr Archddiacon David Parry ar gynnydd y Grŵp Gweithredu. Penodwyd y Parchedig Ganon Dr Manon James yn Ddeon Bangor a bydd yn ymuno â chyfarfodydd y Bwrdd yn y dyfodol.
Adolygodd y Bwrdd bolisïau drafft a phwysleisiodd gysondeb a thrylwyredd. Canmolodd ymdrechion y Grŵp Gweithredu a thynnodd sylw at bwysigrwydd trawsnewid diwylliant.
Bydd y cyfarfod nesaf yn canolbwyntio ar ddiogelu a diwylliant, gyda thrafodaethau yn y dyfodol ar gyfathrebu ac ymweliad yn yr hydref ag Eglwys Gadeiriol Bangor.
Roedd y Bwrdd Goruchwylio wedi cyfarfod yn Eglwys Gadeiriol Bangor drwy fideo-gynadledda ar 6 Hydref 2025 ac ymunodd y Deon Manon yn ei chyfarfod cyntaf o'r Bwrdd Goruchwylio fel Deon. Roedd y Bwrdd hefyd yn gallu croesawu'r Archesgob Cherry i'w chyfarfod cyntaf o'r Bwrdd Goruchwylio.
Rhoddodd Deon Manon drosolwg i'r Bwrdd Goruchwylio o'i mis cyntaf yn y swydd, gan amlinellu heriau'r rôl, a drafodwyd gan y Bwrdd Goruchwylio. Cyflwynodd y Deon werthusiad clir a gonest iawn o raddfa'r materion y bu'n rhaid mynd i'r afael â nhw er mwyn trawsnewid yr ymgysylltiad o fewn yr Eglwys Gadeiriol. Roedd materion AD sylweddol wedi'u nodi, ac roedd cydweithwyr yn ymwneud â delio â nifer o faterion strategol. Cyflwynwyd gwybodaeth am newid ychwanegol a wnaed o fewn y DBF.
Mae'r Bwrdd Goruchwylio yn ymwybodol bod gwaith mewn perthynas â diwylliant yr Eglwys yng Nghymru yn cael ei ystyried gan y Corff Llywodraethol, rhywbeth y byddai'r Bwrdd am ei ganmol. Mae'r Bwrdd yn ymwybodol bod gwelliannau i'r diwylliant gwaith yn Eglwys Gadeiriol Bangor yn waith ar y gweill ac mae'n cefnogi'r Deon, y Cabidwl ac eraill sy'n ymwneud â bywyd yr eglwys gadeiriol yn eu hymdrechion i geisio'r gwelliannau hyn. Bydd yr ymdrechion hyn yn gofyn am ymrwymiad hirdymor ond byddant yn drawsnewidiol i bawb sy'n gweithio i hyrwyddo cenhadaeth a gweinidogaeth yr eglwys gadeiriol.
Cafodd y Bwrdd ddiweddariad llawn ar y cynllun gweithredu a thrafododd nifer o faterion sy'n ymwneud â diogelu, cyfathrebu a datblygu polisi.
Cyflwynodd yr Archesgob adroddiad llawn ar ei hymgysylltiad presennol â'r esgobaeth a'r eglwys gadeiriol. Cafodd y Bwrdd gyfle i fyfyrio ar faterion strategol ehangach fel yr oeddent yn ymwneud â'r eglwys gadeiriol a chynaliadwyedd yr esgobaeth yn y dyfodol. Mae'r Bwrdd Goruchwylio yn ymwybodol iawn o'r effaith anodd y mae'r sefyllfa bresennol yn parhau i'w chael ar staff yr esgobaeth a'r eglwys gadeiriol ac roedd yn ddiolchgar am y gefnogaeth a ddarperir gan wahanol staff taleithiol a chydweithwyr o esgobaeth Trefynwy.
Roedd y Bwrdd Goruchwylio yn fodlon bod cynnydd yn cael ei gyflawni a bod y Deon wedi llwyddo i ysgogi nifer o ddatblygiadau allweddol yn ystod ei wythnosau cyntaf yn y swydd. Teimlwyd bod angen mwy o waith i feithrin ymddiriedaeth a hyder rhwng y gwahanol randdeiliaid ar draws yr esgobaeth ac roedd yr Archesgob a'r Deon yn ymwybodol iawn o bwysigrwydd modelu arfer gorau wrth hyrwyddo cydweithredu ac ymgysylltu ar y cyd o fewn yr eglwys gadeiriol.
Roedd y Bwrdd Goruchwylio wedi cyfarfod yn Eglwys Gadeiriol Bangor â'r Deon a'r Archesgob ar 3 Tachwedd 2025 a derbyniodd ei ddiweddariad llawn arferol ar y cynllun gweithredu, gan drafod nifer o faterion sy'n codi o hynny.
Rhoddodd y Deon y wybodaeth ddiweddaraf i'r Bwrdd Goruchwylio ar waith diweddar y Grŵp Gweithredu ac ar fywyd yn yr eglwys gadeiriol. Roedd y Bwrdd yn falch o glywed bod ymdeimlad o sefydlogrwydd yn dychwelyd i'r eglwys gadeiriol, a bod y Deon yn gweithio'n galed i sicrhau bod y tôn ymgysylltu – mewn deunyddiau ysgrifenedig ac mewn rhyngweithiadau personol – yn gadarnhaol. Roedd datblygu diwylliant cadarnhaol yn faes gwaith allweddol ac mae'r Bwrdd goruchwylio yn cynorthwyo gyda threfnu gweithdy yn yr eglwys gadeiriol yn y flwyddyn newydd i archwilio diwylliant ac ymddygiad.
Roedd heriau'n parhau, gan gynnwys gyda rhai achosion parhaus a chymhleth sy'n gysylltiedig ag adnoddau dynol. Roedd y Bwrdd Goruchwylio yn falch o gwrdd â'r Cynghorydd Adnoddau Dynol Rhanbarthol ar gyfer gogledd Cymru i gael gwybod am y materion hyn.
Roedd y Bwrdd Goruchwylio wedi cytuno i wneud cyfathrebu yn faes ffocws yn y cyfarfod hwn ac ymunodd y Cyfarwyddwr Cenhadaeth a Strategaeth, sydd â goruchwylio materion sy'n gysylltiedig â chyfathrebu taleithiol, a derbyniodd ddiweddariad manwl o'r gwaith mewn perthynas ag esgobaeth Bangor dros yr wyth mis diwethaf. Cydnabuwyd pwysigrwydd cyfathrebu fel offeryn i helpu i gryfhau'r eglwys gadeiriol ac anogwyd buddsoddiad yn y maes hwn.
Cafodd y Bwrdd Goruchwylio ei friffio ar y gwaith cychwynnol ar ddiweddaru cyfansoddiad yr eglwys gadeiriol, gwaith a fyddai'n allweddol i sicrhau bod y strwythur llywodraethu mwyaf priodol ar waith. Yn ystod y blynyddoedd diwethaf roedd Cyfansoddiad yr Eglwys yng Nghymru wedi'i ddiweddaru i ganiatáu i eglwysi cadeiriol ddatblygu fframweithiau cyfansoddiadol a oedd fwyaf priodol i'w hamgylchiadau penodol, o fewn paramedrau, ac roedd y Bwrdd Goruchwylio yn awyddus i annog adolygu cyfansoddiad Eglwys Gadeiriol Bangor i sicrhau ei fod yn optimaidd ac yn cefnogi sgyrsiau a oedd yn dechrau digwydd i ddod â hyn yn unol ag eglwysi cadeiriol eraill yr Eglwys yng Nghymru.